Arabuluculuk nedir?

İşçi işveren arasında çıkan hukuki uyuşmazlıklarda mahkemeye başvurulmadan önce veya dava açıldıktan sonra başvurulması zorunlu bir hukuki süreçtir. Adalet Bakanlığının belirli kriterlere göre seçtiği arabulucular huzurunda, taraflar karşılıklı anlaşmaya çalışırlar. Arabuluculuk dava sürecine göre daha hızlı sonuç elde edebileceğiniz bir süreçtir.

Arabuluculuğa bir örnekle açıklamak gerekirse; 2 kardeş ağabeylerinden portakal ister. Ancak ağabeyleri evde bir portakal olduğu için kime vereceğini bilemez. Önce kardeşlerine ‘‘portakalı ne yapacağını’’ sorar. Küçük kardeşi ‘‘canının kek istediğini, portakalı annesine götüreceğini’’, büyük kardeşi de ‘‘portakalı sıkıp suyunu içmek istediğini’’ söyler. Ağabey ise portakalı soyar ve kabuğunu küçük kardeşine, içine büyük kardeşine verir. Her iki kardeşinin de isteğini yerine getirir. Bu örnekte ağabeyi arabulucu, kardeşleri de işçi ve işveren tarafı olarak kabul edebiliriz. Olayda her iki tarafın da isteği yerine getirilmiştir.

İş davalarında zorunlu arabuluculuk 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu ile 01.01.2018 tarihinde yürürlüğe girmiştir.  İşçi işveren arasında çıkan uyuşmazlıklarda arabuluculuk yoluna başvurulmadan dava açılması halinde dava usulden reddedilir.

Arabulucu kimdir?

Arabulucu, sistematik teknikler uygulayarak, görüşmek ve müzakerelerde bulunmak amacıyla tarafları bir araya getirerek onların birbirlerini anlamalarını ve bu suretle çözümlerini kendilerinin üretmesini ve aralarında iletişim sürecinin kurulmasını sağlamaya çalışan tarafsız üçüncü kişidir. Arabulucu, tarafların aralarındaki asıl uyuşmazlığı ve menfaatlerini tespit ederek bu konularda tartışmalarını ve çözüm bulmalarını sağlamaya çalışır. Arabulucu Adalet Bakanlığı tarafından seçilen, şartları sağlayan ve sınavda başarılı olan kişidir.

Arabuluculuk hangi davalarda zorunlu başvuru yoludur?

Bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda, arabuluculuğa başvurmuş olması dava şartıdır.  İş kazası veya meslek hastalığından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat ile bunlarla ilgili tespit, itiraz ve rücu davalarında arabulucuya başvurulması zorunlu değildir. Taraflar isterse ihtiyari arabuluculuk çözüm yoluna da başvurabilirler.

Arabuluculuk başvuru süresi ne kadar?

İşe iade talepli arabuluculuk başvurularında başvuru süresi 1 aydır. Diğer iş davalarında dava zamanaşımı süresi 5 yıldır. 5 yıl içinde dava açabilirler. Taraflar arabuluculuğa başvurması halinde zamanaşımı süresi işlemez. Son tutanakla beraber süre yeniden işlemeye devam eder. Yani arabuluculuk süreci, zamanaşımı süresinde hak kaybına neden olmaz.

Arabuluculuk süreci nasıl ilerler?

Taraflar bulunduğu ildeki arabuluculuk bürolarına başvuru yapabilir. Sistem tarafından rastgele arabulucu atanır. Arabulucunun belirlediği yer ve zamanda toplantı gerçekleştirilir. Şayet ilk toplantıda anlaşma mümkün olmaz ise ikinci toplantı yapılabilir. Taraflar karşılıklı olarak anlaşması halinde istedikleri arabulucuyu da seçebilirler.

Arabuluculukta işe iade mümkün mü?

Arabuluculuk sürecinde karşılıklı anlaşma ile işe iade mümkündür. Tarafların anlaşması durumunda işçi eski işine devam eder. İşveren işe iade etme taahhüdünde bulunup sözünde durmazsa, işçi iade edilmemesinden dolayı tazminata hak kazanır.

Arabuluculuk görüşmelerinin süresi nedir?

Arabulucu, yapılan başvuruyu görevlendirildiği tarihten itibaren 3 hafta içinde sonuçlandırır. Bu süre zorunlu hallerde en fazla 1 hafta daha uzatılabilir.

Arabuluculuk görüşmesi olumlu sonuçlanırsa ne olur?

Arabuluculuk görüşmeleri sonucunda taraflar anlaşma sağlarsa ‘‘Anlaşma Tutanağı’’ düzenlenir. Bu tutanak mahkeme ilamı niteliğindedir. Taahhüdünü yerine getirmeyen tarafa karşı ‘icra edilebilirlik şerhi’ alınarak icra takibi başlatılabilir.

Arabuluculuk görüşmesi olumsuz sonuçlanırsa ne olur?

Arabuluculuk görüşmeleri sonucunda taraflar anlaşma sağlayamazsa ‘‘Anlaşamama tutanağı’’  veya ‘‘son tutanak’’ düzenlenir. Tutanak düzenlendikten sonra iş mahkemelerinde dava açılabilir.

Taraflar anlaşamazsa arabuluculuk faaliyeti sırasında ileri sürülen iddialar mahkemede kullanılabilir mi?

Arabuluculuk görüşmeleri sırasında birtakım iddialar öne sürülür ve teklifler edilir. Genellikle dava ile uğraşmama adına hakkı olan ücretten daha aşağı bir meblağa anlaşma sağlanmaktadır. Tarafların anlaşamaması durumunda arabuluculuk görüşmesi esnasında vermiş olduğu tekliflerden sorumlu değildir. Arabuluculuk görüşmelerinde ileri sürülen ve kabul edilen bütün iddialar ve teklifler mahkeme safhasında katiyen kullanılamaz.

Arabulucunun ücretini ve masrafları kim karşılar?

Arabuluculuk ücreti anlaşma ve anlaşamama durumlarında farklılık göstermektedir. Tarafların anlaşamaması durumunda arabulucu ücreti hazineden alınır. Arabuluculuk ücreti ve arabuluculuk masrafları dava sonucunda davayı kaybeden tarafa yükletilir. Tarafların anlaşması halinde arabuluculuk ücretini eşit olarak öderler. Anlaşma halinde ücret, anlaşılan miktarın %6’sıdır. Taraflardan her biri anlaşılan miktarın %3’ünü öder. Anlaşmada aksi kararlaştırabilir.

Sonuç ve Görüşlerimiz

Arabuluculuk süreci makalemizde bahsedildiği şekilde uygulanmaktadır. Arabuluculukta asıl önemli husus, tarafların toplantıda kendini ifade edebilmesidir. Karşı tarafın ne istediğini, ne şartlarda anlaşma sağlayacağını, neler söylemesi gerektiğini bilmek gerekir. Tarafların ihtilaflı ve problemli ayrıldığını da düşündüğümüzde sakin kalabilmek oldukça önemlidir. Anlaşmada ücret konusunda ihtilafı çözebilmek için toplantı öncesinde tazminat ve ücret hesaplamaların yapılması ve karşı tarafı ikna edebilmek için bu hesapları, doğru şekilde kullanmak gerekir. Kaldı ki mahkeme süreçlerinin oldukça uzun olması, alacak miktarının enflasyon karşısında erimesi, faizin enflasyon ile eş değer olmaması nedenlerinden dolayı arabuluculuk aşamasında anlaşmanın yapılması işçi lehine olmaktadır.

Bu süreçte hukuki destek alarak temsil edilmesi, taraflar için en sağlıklı seçenek olacaktır. Kaldı ki bu işi her zaman gerçekleştiren avukatlar, nerede nasıl konuşması gerektiğini bilirler. Tarafların duyguları ile değil tarafların menfaatine uygun hareket ederler.